Jaap van Ginneken - KURT BASCHWITZ

'... een interessante levensschets van zowel diens persoonlijke als wetenschappelijke ontwikkeling. ...'
'Goed boek ...' (Herman Ahaus)
(...) een fraai monument opgericht voor een man die een eervolle plek verdient in de Nederlandse academische geschiedschrijving’ (De Volkskrant)
Een interessante levensschets van zowel zijn persoonlijke als wetenschappelijke ontwikkeling’  (Villamedia)

KURT BASCHWITZ
Peetvader van journalistiek en communicatie
 
Jaap van Ginneken
 ---
AMB: Diemen, 2018
(ISBN 97890 79700 91 2, 267 pp., paperback, , € 24,75)
--
 
Kurt Baschwitz is één van de grote pioniers van de psychosociale wetenschap. Hij stichtte de eerste naoorlogse van de journalistenopleiding, legde de basis voor ‘communicatiewetenschap & mediastudies’ aan de Universiteit van Amsterdam, en was medeoprichter van de roemruchte ‘7e’ faculteit voor Politieke en Sociale Wetenschappen aan de universiteit van Amsterdam.
In het begin van de 20e eeuw werkte hij als journalist in Hamburg en vanaf 1916 vanuit het neutrale Rotterdam. Na WO I werd hij hoofdredacteur van een gezaghebbende weekblad in Duitsland. Na de machtsovername door Hitler vluchtte hij naar Amsterdam. Hij werd medewerker van het nieuwe Internationale Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) en ‘privaatdocent’ aan de universiteit. In de oorlog werd hij bij een razzia opgepakt, gedeporteerd naar Westerbork, maar kwam weer vrij. Na de oorlog werd hij de eerste hoogleraar Perswetenschap.
Hij is de auteur van boeken over fascinerende onderwerpen als ‘de massa’ en de 4P’s: Pers, Propaganda, Politiek en ‘Persecuties’ (vervolgingen), die stuk voor stuk geïnspireerd waren door zijn eigen dramatische ervaringen.
Maar de ‘aartsvader’ dreigt ten onrechte te worden vergeten. Jaap van Ginneken vult deze leemte met de plaatsing van de unieke betekenis van het wetenschappelijk werk van Baschwitz in de geschiedschrijving van de sociale wetenschappen ingebed in een boeiend beschreven historische context.
Het boek biedt daardoor een nieuw en zeer verhelderend inzicht in leven en werk van de wetenschappelijke pionier Kurt Baschwitz.
 
Jaap van Ginneken studeerde sociale psychologie aan de UvA en promoveerde cum laude op politieke en massapsychologie. Hij was parttime ‘associate professor’ aan de afdeling Communicatiewetenschap van de UvA en publiceerde over wetenschapsgeschiedenis en over mediabeelden van andere culturen.
------- 
Inhoudsopgave

.. 1886-1914 : Jeugd & journalistiek
 
.. 1914-1918 : Oorlog en massapropaganda
.. Eerste boek: Over massapropaganda en vijandbeelden
 
.. 1919-1933 : Weimar en de massapers
.. Tweede boek: Over de massapers en het publiek
 
.. 1934-1939 : Ballingschap en massapolitiek
.. Derde boek: Over massapolitiek en de rechtsstaat
 
.. 1940-1945 : Onderduik voor massavervolging
.. Vierde boek en verder: Over massavervolging en uitroeiing
 
.. 1946-1957 : Oprichter van het vak
.. 1958-1968 : Pensioenjaren
 
.. Epiloog
.. Dankwoord
.. Referenties
.. Index (personen)
 
Uit het boek:
 
Voorwoord
Kurt Baschwitz was één van de pioniers van de psychosociale wetenschap: in Nederland, in Europa en in zekere zin zelfs in de wereld. Hij was bijvoorbeeld de stichter van de eerste naoorlogse journalisten-opleiding hier, van de eerste trits instellingen van perswetenschap, en medeoprichter van de roemruchte nieuwe ‘zevende’ faculteit voor Politieke en Sociale Wetenschappen aan de universiteit van Amsterdam. Onder zijn opvolgers groeide dat uiteindelijk uit tot de cluster Communicatiewetenschap & Mediastudies: tegenwoordig mondiaal nummer 2 in de QS World University Rankings by subject.
Op dit moment wordt dat éne vak bovendien in honderd-en-één varianten gedoceerd aan vrijwel alle hbo-instellingen en universiteiten van Nederland en zijn er naar schatting meer dan honderdduizend mensen met enigerlei communicatieopleiding actief in het land. Maar de ‘aartsvader’ dreigt ten onrechte te worden vergeten en ook zijn half dozijn boeken over enkele van de meest fascinerende onderwerpen die er zijn. Zoals over ‘de massa’ en de 4P’s: Pers, Propaganda, Politiek en ‘Persecuties’ of vervolgingen.
Die boeken waren stuk voor stuk geïnspireerd door zijn eigen dramatische leven, waar hij verder weinig over praatte. Een eeuw geleden moest hij halverwege de Eerste Wereldoorlog van de ene op de andere dag vanuit Hamburg de trein naar het neutrale Rotterdam nemen, omdat de buitenlands correspondent van zijn krant daar wegens vermeende ‘spionage’ was gearresteerd. Onder de Weimar-republiek klom hij vervolgens op tot hoofdredacteur van het gezaghebbende weekblad voor krantenuitgevers in Duitsland.
Maar bij het aan de macht komen van Hitler moest hij weer hals over kop naar Amsterdam vluchten, als jood en als antifascist. Hij werd medewerker van een ‘informatiebureau’ dat onderzoek deed naar het antisemitisme in Duitsland, vervolgens van het Internationale Instituut voor Sociale Geschiedenis, dat unieke historische collecties uit het land smokkelde, en werd ‘privaatdocent’ aan de universiteit. Tijdens de bezetting werd hij bij een razzia opgepakt en naar het doorgangskamp Westerbork gestuurd voor deportatie naar het oosten en naar een zekere dood. Hij kwam vrij door toedoen van zijn dochter, die daarna bij het verzet ging. Hij dook onder.
(…)
Door een ongelukkige samenloop van omstandigheden is Baschwitz weinig bekend geworden in de internationale wereld. De basis van dit boek ligt in een uitgebreidere Engelstalige wetenschappelijke studie, met vertaalde uittreksels uit zijn werk en een heel uitgebreid noten- en bronnenapparaat.
In deze verkorte en bewerkte Nederlandse versie zijn die laatste tot het absolute minimum beperkt en is daarentegen gefocust op het vertellen van het fascinerende verhaal van zijn leven en zijn werk: over mysterieuze opinieomslagen door stemmingmakerij en opstootjes, door vijandbeelden en heksenjachten.